Om jezelf te kunnen verdedigen heb je een bepaalde mindset nodig. Maar het is natuurlijk een beetje zonde om alleen je houding te veranderen omdat je je misschien ooit moet verdedigen. Gek genoeg is die mindset juist waar veel mensen naar op zoek zijn – juist voor in het dagelijks leven.
Hoe ‘zen’ ben jij?
Veel mensen zijn op zoek naar een “zen-momentje”. Maar wat is zen eigenlijk?
“Zen is hout hakken en water halen”, heb ik geleerd.
Met andere woorden: de gewone dingen doen. Alleen dan wel met je aandacht bij het houthakken terwijl je hout hakt, en bij het water halen terwijl je water haalt. En niet boos worden op het hout dat je hakt, je niet ergeren aan de andere mensen die water komen halen, niet gefrustreerd raken dat je het hout niet perfect hebt gehakt, niet gedeprimeerd worden doordat je morgen weer hout moet hakken en water halen…
Zen en de samurai
Zen is door de krijgers van het oude Japan aangegrepen als dé manier om om te gaan met de verschrikkingen van geweld en de grote kans dat je niet levend terugkwam van de strijd.
Een van de grootste zenmeesters uit die tijd, Takuan, schreef brieven aan een van de grootste zwaardvecht-leraren. De vraag was: “Waar stop je de geest?” Met andere woorden, waar laat je je aandacht tijdens een gevecht?
Wat beiden al gauw beseften, is dat als je je op één ding concentreert, je altijd achter de feiten aanloopt, want een gevecht gaat heel snel. “Als je je geest legt in het zwaard van de tegenstander dat op je afkomt, wordt je geest gevangengenomen door het zwaard van de tegenstander.”
Komt dit je bekend voor? Dit gaat over piekeren in het dagelijks leven. Als je over één ding blijft nadenken (bijvoorbeeld die vergadering van aanstaande donderdag), wordt je geest daardoor “gevangengenomen”.
De oplossing? “Als je je geest nergens plaatst, zal hij, zonder dat je erbij nadenkt, zich uitstrekken en je hele lichaam bewandelen. Als je je geest niet in één richting duwt, zul je alle 10 de richtingen kunnen beheersen.”*
Bevrijd je geest
Dit gaat dus over je geest bevrijden van piekeren en ingesleten patronen. Je geest vrijmaken om de mooie dingen van het leven bewust mee te maken.
Hoe oefen je dat? Les nemen in zenmeditatie kan ik zeer aanraden, maar dat gebeurt op een kussen in een rustige omgeving, en niet in het dagelijks leven. Terwijl dat juist is waar je de verbetering wilt maken.
Veiligheidsexpert Rory Miller noemt een aantal goeie oefeningen in zijn boek Facing Violence.**
De eerste is simpel. Neem een alledaags voorwerp (bijvoorbeeld een lepel of een stoel), en bedenk 20 andere dingen die je ermee kunt doen, afgezien van waar het voor bedoeld is. Dit is een goeie manier om echt ‘out of the box’ te leren denken.
Een andere oefening is kijken naar terrein. Wat staat en ligt hier allemaal? Wat zou ik waarvoor kunnen gebruiken? Welk raam of welke muur zou ik kunnen breken als ik hier snel moest ontsnappen?
En dat geldt ook voor je trainingspartners. Een van mijn leerlingen zei eens tegen me: “Ik ga jou steeds meer als een poppetje zien, waar ik van alles mee zou kunnen doen.” Kijk, dat is mooi. Dan heb je je Aap-conditionering al deels afgeschud, en kun je je eigen initiatief gaan nemen.
Initiatief, vrijheid en rust
Een andere, zeer goeie oefening die Miller noemt is het benoemen van 5 dingen die je hoort, 5 dingen die je voelt, en 5 dingen die je ruikt. Allemaal methoden om in het hier en nu te komen. Ik hoor een auto langsrijden. Ik voel de stof van mijn broek tegen mijn knie. Ik ruik het afwasmiddel.
En tussendoor zegt hij iets heel interessants. Hij vertelt dat als hij zijn tegenstander ruikt, hij zowel rustig wordt, als in een “roofdier”-mindset komt.
Dat is mooi. Want als jij het roofdier bent, ben jij veel moeilijker te verrassen. Je maakt optimaal gebruik van het terrein, je bent bezig met in het hier en nu zijn, je neemt ruimte in en je bent vrij.
Ideaal voor zowel zelfverdediging als het dagelijks leven. Zen is ontwikkeld om met de verschrikkingen van de strijd om te kunnen gaan als was het het dagelijks leven. Wij gebruiken het om met de moeilijkheden van het dagelijks leven om te gaan als was het de strijd. Maar is het allebei niet even waar?
* Soho Takuan, Een mysterieus geschrift over Onbeweeglijke Wijsheid, 17de eeuw. Mijn (zeer vrije) vertaling.
** Rory Miller, Facing Violence. YMAA Publication Center 2011.