In “Laat je geest niet kapot maken” schreef ik dat praten, bezweren en sussen in situaties van seksueel geweld en huiselijk geweld meestal precies averechts werken, dat het de situatie juist erger maakt.

Vaak denken we dat we de ander moeten “inschatten” om te weten welke methode we moeten gebruiken. Maar hoe kun je dat doen? Want de mensen bij wie praten de boel erger maakt, zijn heel, heel erg goed in praten en heel, heel erg goed in liegen.

Manipulatieve mensen herkennen

We denken vaak dat we heel goed zijn in mensen inschatten. En dat zijn we gedeeltelijk ook wel. Alleen zijn plegers van seksueel geweld en geweld in afhankelijkheidssituaties juist mensen die enorm goed zijn in praten en liegen.

Als criminelen een beetje een loopbaan hebben, komen ze in aanraking met de politie. En dan moeten ze liegen. Terwijl politieagenten de meeste ervaring van ons allemaal hebben in het ontmaskeren van leugenaars. Wij normale mensen vinden het al moeilijk om tegen anderen te liegen en niet gepakt te worden. Maar carrièrecriminelen krijgen het dus voor elkaar dat leugen-experts ze geloven.

Mensen inschatten is dus eigenlijk onbruikbaar op het moment dat je het écht nodig hebt.

Bovendien is het een enorme valkuil. Zolang je bezig bent een ander in te schatten, zit je in zijn hoofd, en ben je dus bezig met empathie (“Zit er écht niet nog ergens iets goeds in deze persoon?”). En dat maakt het bijna onmogelijk om te handelen als dat nodig is.

Sterker nog, een beroep op jouw medelijden is, naast charme, hét kenmerkende gedrag van sociopaten*. Zij die geen empathie hebben, maken bij uitstek gebruik van het feit dat jij dat wel hebt. Dus het is juist jouw poging om de ander in te schatten en de situatie te sussen die jou in gevaar brengt.

Ik denk dat we een andere strategie nodig hebben.

Het gaat niet om hem, het gaat om jou

Proberen de ander te “lezen” werkt dus niet. Kun je dan werkelijk niemand meer vertrouwen? Ik denk dat dat eigenlijk geen interessante vraag is. Het werkt niet om je op de ene na de andere persoon te storten en dáár op zoek te gaan naar iemand om te vertrouwen. Je krijgt dan een heel negatief beeld van mensen, en dat is nergens voor nodig. Er is altijd één iemand op wie je sowieso kunt vertrouwen. Jezelf natuurlijk.

Tenslotte gaat het bij seksueel geweld niet om hem. Het gaat om jou, en jouw leven en jouw geluk. Wat het tot verkrachting maakt, is dat jij het niet wil. Wat hij wil is eigenlijk oninteressant.

“Wat hij wil is oninteressant.” Gek hé? Zo denken we er normaal niet over na. We zijn hier toch sámen? We moeten er toch samen iets van maken?

Helemaal niet.

Het is jouw leven en het gaat om wat jij wil.

Waarom dat niet betekent dat jij een nare egoïst wordt?

We houden van iemand om een reden

Ik hou van mijn beste vriendin. Geen idee waarom. Ik kan er niet precies de vinger op leggen. Ik kan ook wel eens flink boos op haar zijn. Ik kan het totaal met haar oneens zijn. Maar ik kan ontzettend genieten van kijken naar hoe ze dingen doet, ik kan genieten van kijken naar hoe ze nadenkt, van hoe bijdehand ze kan zijn en hoe kwetsbaar. En als ze mij een knuffel geeft, is alles goed.

Maar als dat omgekeerd niet zo was, als zij niet ook van mij hield, waren we geen vrienden.

Als ik alleen maar bezig was met alles sámen doen, met het haar naar de zin maken, met het altijd met haar eens zijn, met mezelf leuk maken voor haar – dan vond ze er geen bal aan. En als zij alleen maar bezig was met mij te pleasen, dan vond ik er geen bal aan.

We houden van anderen om een reden, en die reden is hun eigenheid. Gewoon, wie ze zijn, precies zoals ze zijn.

Maar weet ik wel wat ik wil?

In onze maatschappij moeten we vooral een heleboel. Veel sporten, gezond eten, een strak lichaam, allemaal met een backpack naar Thailand en daarna een succesvolle baan. Waar zit dan nog eigenlijk die eigenheid?

Helaas, die zit nou juist in dát stukje lichaam dat we van de maatschappij niet meer mogen hebben: je buik. Geen wonder dat we vaak niet meer weten wat we willen of wat goed voor ons is.

Gelukkig kunnen we daar wel weer bijkomen. Leg je hand maar eens op je buik. Zo onder je navel, dat er nog een paar centimeter tussen de bovenkant van je duim en je navel zitten.

Kun je voelen dat daar een buik zit, door gebruik te maken van je hand? En kun je ook door middel van je buik voelen dat daar je hand ligt?

En dan, mag je buik er zijn? Mag die buik zichzelf in je hand leggen, en daar gewoon zijn?

Daar ergens zit wat jij wil. Om erachter te komen wat je wil, kun je eens beginnen met eten. Dat is meestal de minst moeilijke. We weten meestal wel wat we lekker vinden en wat niet. Wortel ja, aubergine nee. Crême brulée ja, hopjesvla nee. Enzovoorts.

Probeer eens een week lang met je hand op je onderbuik te luisteren naar wat je lekker vindt. Waar je op elk moment zin in hebt. En kijk of je dat ook kunt volgen. Of je jezelf kunt toestaan alleen maar die dingen te eten die je echt wil, op momenten dat jij het wil.*

Doen wat je wil doen

Als je daar zo’n beetje naar kunt luisteren, kun je hetzelfde doen met situaties, en met mensen.

En daar dan naar handelen. Dat betekent: aangeven wat je wel en niet wil. Waarom is dat zo krachtig? Omdat je daarmee een groot netwerk van alarmkabels aanlegt. Stapt iemand over zo’n kabel, dan weet je: hier klopt iets niet.

Heb je vanmiddag zin in een groot stuk chocoladetaart en maakt iemand daar een probleem van? Dan is iemand bezig jouw eigenheid in te perken. Dit is dus als het ware een test die jou vertelt wie wel en niet goed voor jou is.

Zo’n test helpt je in je hele leven. Want het voorkomt dat je bezig gaat zijn om anderen te pleasen. Dat je je eigenheid verliest.

En wat geef je die ander nou eigenlijk écht als je bezig bent met pleasen? Als je nooit ergens tegenin gaat, als je nooit bij jouw zin blijft? Eigenlijk word je dan een soort inwisselbare robot. Geen echte vriendin, maar meer een soort publiek dat op de juiste momenten mag klappen. En als jij er niet meer bent, is er wel iemand anders die mij wil pleasen.

Terwijl als jouw eigenheid mag blijken uit alles wat je kiest, alles wat je doet – dan trek je ook vrienden aan die jou leuk vinden. En dan weet je veel sneller of je met iemand een klik hebt. En waar je aan toe bent.

Want laten we realistisch zijn: met het overgrote deel van de mensen heb je helemaal niks. Je hoeft er niks mee, het gaat nooit een vriendschap worden, je bent ze niets verplicht. En het is fijn als je er zo vroeg mogelijk achterkomt of iemand wel bij je past of niet.

Heb je een date en heb je een hekel aan jurkjes? Waarom zou je dan in vredesnaam een jurkje aantrekken? Straks vindt hij dat leuk, en loop je de rest van je relatie ergens in rond waar je zelf een hekel aan hebt. Dit werkt voor niemand.

Zeg eens wat vaker “nee”

Hoe vroeger je “nee” zegt in relaties en vriendschappen – en uiteraard bij ontmoetingen in de openbare ruimte – hoe sneller je weet waar je aan toe bent. Wat de ander denkt of vindt is niet interessant, want je kunt toch niet in iemands hoofd kijken. Hoe hij of zij reageert op jouw “nee” is wel interessant, want dat zegt je direct waar je mee te maken hebt.

En zeg eerlijk nee. “Ik kan niet” betekent: “ik wil wel.” Heel simpel. Als iemand je mee uit vraagt, en je zegt dat je het te druk hebt, of deze week niet kunt, of ziek bent, dan zeg je eigenlijk “ik wil wel”. “Ik kan niet” betekent “ja”.

Er is maar één goede manier om “nee” te zeggen: “Nee dankje.” Met een dalende intonatie, met je hoofd schudden, en met de duidelijke intentie om door te gaan met je eigen leven.

Vroeger (in de 19de en 20ste eeuw) moest je echt een aanhouder zijn als man om een vrouw te krijgen. Het was de bedoeling dat de vrouw vaak “nee” zei, zodat haar ouders konden zien of de man wel hard genoeg vol hield. Dat idee leeft nog steeds een beetje. Als je naar romantische films kijkt, lijkt het soms wel alsof ons ideaalbeeld van de man een stalker is.

Gelukkig ligt het tegenwoordig anders. Jouw ouders hoeven niet te bepalen of hij goed voor je is; dat mag je lekker zelf doen. Iemand die jouw “nee” negeert, is nooit goed voor je.

“Nee” en een beter leven

Sta jezelf dus eens toe om iets niet te willen. En dat kenbaar te maken. Probeer het maar eens, hier, nu, terwijl je dit leest. Leg je hand op je onderbuik, zucht eens, en zeg, hardop, duidelijk en kalm: “Ik wil dit niet.”

Dat is één van de krachtigste dingen om te zeggen. En zeg het vooral voor jezelf. Tegen jezelf. Leg die alarmkabels aan.

Doe je dat niet, dan blijft het allemaal vaag. Dan krijg je nooit op tijd informatie over hoe de situatie verloopt. Duidelijk je grenzen aangeven is voor iedereen beter.

In het strafrecht wordt gesproken van “subsidiariteit”: als je weg kunt komen uit een situatie, moet je dat kiezen, boven geweld gebruiken. Maar datzelfde geldt natuurlijk voor de ander! Hij kan het allemaal heel simpel laten ophouden. Gewoon, door op te houden jou lastig te vallen. Hoe duidelijker jij aangeeft dat het hier moet ophouden, hoe duidelijker informatie je krijgt over of je mag escaleren. Dat is beter voor jou en beter voor als je naar de politie moet.

Zoals altijd: De dingen die je doet voor zelfverdediging werken alleen als je ze voor je hele leven, je hele geluk doet. Als je ze integreert in wie je bent. Dat geldt hier precies zo.

Ik heb daar een paar mooie voorbeelden van. De vrouwen die ik ken die zo leven – die duidelijk “nee” zeggen, duidelijk aangeven wat ze willen en daar voor gaan – die vrouwen zijn niet kil, afstandelijk en vriendschapsloos. Integendeel, zij hebben een leven vol liefde. Door aan te geven wat ze willen, laten ze zien wie ze zijn, wat hun eigenheid is. Daardoor hebben ze mensen om zich heen verzameld die dát waarderen, die hen waarderen om wie ze zijn. En omdat ze duidelijk zijn in wat ze niet willen, krijgen foute types geen voet aan de grond.

Ik wens iedereen een leven zoals deze vrouwen hebben. Een leven waarin je eigenheid mag opbloeien. Waarin anderen jouw eigenheid zien en van je houden om wie jij bent. En waarin foute figuren al een “nee” te pakken hebben als ze hun mond opendoen.

Veel plezier met “nee” zeggen!
———————————————————————————-
* Voor de health freaks onder ons: Nee, dit betekent niet dat je de hele dag chocolade-roomsoezen gaat eten. Overeten heeft meer te maken met compensatie en emotie-eten, met denken dat je iets mist of tekort komt. Dat komt niet uit je buik, en met je hand op je buik zul je erachter komen dat je soms dacht dat je iets moest hebben, maar het eigenlijk helemaal niet echt wilde.